Dlaczego tak ważna jest wczesna diagnoza i szybka skoordynowana interwencja terapeutyczna?
Elementarnym działaniem ograniczającym rozmiary i ciężar niepełnosprawności jest profilaktyka: zapobieganie powstawaniu uszkodzeń organizmu, których skutkiem jest niepełnosprawność (tzw. prewencja pierwszego stopnia) oraz działania terapeutyczne, usprawniające, kompensujące, a także zapobiegające pogarszaniu się stanu (tzw. prewencja drugiego i trzeciego stopnia). Dziecko u którego stwierdzono nieprawidłowy rozwój w zakresie którejkolwiek ze sfer funkcjonowania staje się dzieckiem z tzw. grupy ryzyka zagrożonej niepełnosprawnością. W sytuacji, gdy mamy do czynienia u dziecka z całościowym zaburzeniem rozwoju, ryzyko niepełnosprawności znacząco wzrasta. Dlatego właśnie prawidłowa diagnoza postawiona najwcześniej jak to tylko jest możliwe, determinuje cały późniejszy proces oddziaływań kompensacyjnych.
W przypadku uszkodzenia organizmu dziecka podstawowym warunkiem uzyskania pozytywnych efektów jest jak najwcześniejsze podjęte, wielospecjalistyczne, kompleksowe rozpoznanie, ustalenie programu terapii i rozpoczęcie odpowiednich skoordynowanych, wielospecjalistycznych i ciągłych oddziaływań. U znacznej liczby dzieci wykazujących tylko niewielkie zaburzenia i opóźnienia rozwojowe lub nieharmonijny rozwój wczesna pomoc może doprowadzić do całkowitego wyrównania nieprawidłowości. Dzieci, których rozwój jest poważniej zaburzony, dzięki wczesnej pomocy mają szansę na uruchomienie całego ich pozytywnego potencjału. Działania te zapobiegają również pogarszaniu się stanu i utrwalaniu negatywnych skutków uszkodzenia. Jak najwcześniejsza, kompleksowa pomoc obejmująca wszystkie sfery rozwoju dziecka w okresie, gdy jego układy są w stadium intensywnego rozwoju a mózg charakteryzuje się dość dużą plastycznością, daje znaczące efekty i w sposób istotny wpływa na stan, rozwój, sytuacje społeczną i późniejsze losy dziecka.
Zaburzenia w rozwoju dzieci mają różnorodną etiologię. Obejmuje ona uwarunkowania genetyczne, nieprawidłowości w życiu płodowym i przebiegu porodu oraz incydenty z życia osobniczego (urazy, choroby z powikłaniami w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, a nawet w skrajnych przypadkach – z przyczyn społecznych). Potrzeba wczesnej pomocy występuje niezależnie od przyczyn zaburzeń.
Za podjęciem jak najwcześniejszego, kompleksowego i wielodyscyplinarnego postępowania terapeutyczno-prewencyjnego u dzieci zagrożonych niepełnosprawnością i niepełnosprawnych oraz pomocy ich rodzinom przemawiają następujące przesłanki:
a )ontogenetycznie zagwarantowana duża plastyczność ośrodkowego układu nerwowego we wczesnym okresie rozwoju dziecka oraz związana z tym możliwość korekcji zaburzonych funkcji i kompensacji deficytów,
b) większa podatność małych dzieci na postępowanie rehabilitacyjne i rewalidacyjne, w efekcie szybsze postępy w usprawnianiu,
c) ścisłe powiązanie we wczesnym okresie życia sfer rozwoju motorycznego i psychicznego, co wymaga kompleksowego podejścia (rozwój w tym okresie nosi nazwę ,,rozwoju psychomotorycznego”),
d) kształtowanie się kontaktu i pierwszych relacji z rodzicami,
e) możliwość zahamowania rozwoju wielu zaburzeń o postępującym przebiegu, a czasem nawet całkowite ustąpienie niekorzystnych zmian, gdy nie są one jeszcze utrwalone,
f) łatwiejsze generalizowanie przez dzieci wypracowanych umiejętności i nawyków, w odróżnieniu od utrudnień terapii oraz edukacji dzieci starszych z powodu narastania wielu zaburzeń wraz z wiekiem (nawarstwianie się następstw braku wczesnej interwencji),
g) konieczność identyfikowania i uruchamiania mocnych stron dziecka, na których można następnie bazować w terapii,
h) większe zaangażowanie i zapał rodziców do współpracy ze specjalistami (w procesie terapeutycznym dziecka), w związku z żywą wiarą w możliwość poprawy stanu jego zdrowia
i) potrzeby rodziców w zakresie wsparcia psychicznego w okresie kryzysu, w którym się znajdują oraz w zakresie uzyskiwania nowych umiejętności i wiedzy, które są im niezbędne w związku z potrzebami dziecka i przystosowywaniem się rodziny do nowej sytuacji. Jednocześnie wczesna pomoc rodzinie ma znaczenie profilaktyczne, gdyż zapobiega powstawaniu niekorzystnych mechanizmów obronnych, które utrudniają realistyczny wgląd w sytuację oraz postępowanie terapeutyczne i wychowawcze w stosunku do dziecka, co ma niebagatelny wpływ na funkcjonowanie całej rodziny.
Oparcie działań na niżej przytoczonych zasadach:
-> diagnoza musi być stawiana jak najwcześniej,
-> diagnoza powinna być nierozerwalnie połączona z rozpoczęciem terapii i rehabilitacji oraz pomocy rodzinie,
-> jeżeli sprecyzowanie pełnej diagnozy wymaga dłuższego czasu, to, na podstawie objawów, rehabilitacja i terapia powinny być rozpoczęte w momencie ich dostrzeżenia,
-> opieka medyczna, w tym rehabilitacja, musi być połączona z opieką psychologiczną i logopedyczną,
-> diagnoza, programowanie oraz ocena rozwoju dziecka i efektów rehabilitacji wymagają wspólnej pracy zespołu wielospecjalistycznego, który tworzy warunki integracji, koordynacji i
kompleksowości oddziaływań,
-> podmiotem wczesnej pomocy ma być nie tylko dziecko, ale i jego rodzina, która potrzebuje wsparcia psychicznego, informacji, instruktażu i edukacji,
-> dziecko i rodzina potrzebują prowadzenia opieki w sposób ciągły przez ten sam zespół specjalistów, nie jest wskazane aby dziecko było pod opieką dwóch lub więcej zespołów
terapeutycznych jednocześnie, gdyż po pierwsze ich działania mogą się wzajemnie wykluczać lub niepotrzebnie nakładać na siebie, co może spowodować niespójną lub nadmierną,
nieskoordynowaną stymulację ośrodkowego układu nerwowego, a co za tym idzie dać efekt odwrotny od zamierzonego w postaci pogorszenia stanu klinicznego
-> pomoc powinna być udzielana jak najbliżej miejsca zamieszkania rodziny.