Nauczyciele i Wychowawcy ze szkół integracyjnych i masowych, którzy dostają pod opiekę wysoko funkcjonujące dzieci i młodzież z autyzmem lub Zespołem Aspergera często mają poczucie braku odpowiedniego przygotowania do pracy z tego typu uczniem. By mogli oni prawidłowo konstruować programy nauczania oraz radzić sobie z opracowaniem odpowiednich programów wychowawczych, które pozwoliłyby dziecku z całościowym zaburzeniem rozwoju rozwinąć kompetencje społeczne i zaaklimatyzować się w grupie rówieśniczej powinni szukać możliwości obycia szkoleń dla nauczycieli organizowanych w wiodących placówkach specjalistycznych zajmujących się diagnozą i terapią autyzmu na terenie każdego województwa. Zanim jednak trafią na takie szkolenia ( co nie zawsze może być wykonalne natychmiast, gdy zajdzie taka potrzeba) muszą uświadomić sobie podstawowe problemy z jakimi borykają się ich podopieczni. Już samo uświadomienie sobie tychże problemów, zebrane w jedną logiczną całość, pozwoli mądremu nauczycielowi na wyciągnięcie wielu bardzo istotnych wniosków, które pomogą mu zmierzyć się z tematem. Poniżej wymieniamy wszystko to, co wydaje nam się istotne dla nauczycieli, by mieli oni odpowiednie spojrzenie na swoich autystycznych uczniów.
Cechy dzieci z Zespołem Aspergera i Wysoko Funkcjonującym Autyzmem na, które warto zwrócić uwagę, by lepiej rozumieć dziecko i jego problemy:
1. Bezwzględna uczciwość
– nie rozumie dlaczego inni kłamią
– mówi co myśli
– jest lojalny do bólu
– jak kłamie to nieudolnie
– łatwo nim manipulować
– można go namówić do zrobienia komuś krzywdy jeśli sposób jej wyrządzenia nie jest oczywisty a jedynie wynika z podtekstu czy dalszych konsekwencji
– ma wiecznie inny punkt widzenia
– stosuje własne metody
– myli fikcję z rzeczywistością
– miewa zdolności artystyczne, muzyczne
– wybiera sobie przedmiot/dziedzinę
– chce wiedzieć wszystko
– łatwo mu o tym rozmawiać
– to jego „strefa bezpieczeństwa”
2. Kreatywność
3. Szczególne fascynacje
4. Rutyna
– lubi powtarzalność
– lubi wiedzieć, co go czeka
– wprowadzając własne rutyny porządkuje swoje życie
– ma trudności ze zmianą porządku stosowanej rutyny
5. Trudności w czytaniu społecznych sygnałów i języka ciała
– przerywa rozmowę w nieodpowiednim momencie
– nie zauważa sygnałów, że rozmówca ma dość
– nie dostosowuje swojego sposobu zachowania do sytuacji i osoby, z którą ma kontakt
– może źle zinterpretować grzeczną rozmowę, jako oznakę prawdziwego zainteresowania czy przyjaźni
– prezentuje towarzyską „niezdarność” pomimo chęci nawiązania przyjaźni
– nie rozumie sarkazmu
– nie interpretuje właściwie wyrazu twarzy
– nie rozumie niektórych zasad społecznych lub trudno mu się z nimi pogodzić
6. Wysoki poziom stresu, który skutkuje tym że:
– ma skłonność do powtarzania czegoś bez przerwy
– jest świadomy swoich błędów, ale nie wie jak je naprawić
– szybko się męczy fizycznie/umysłowo
7. Trudności w wyrażaniu emocji
– prezentuje nadmierne emocje
– brak emocji (pozorny)
– gwałtowne zachowania
– impulsywne myśli i działania
– śmiech w sytuacji niezrozumiałej
– nieadekwatne emocje
– trudności w rozróżnianiu emocji
8. Trudności w odczytywaniu emocji innych ludzi
– błędna interpretacja wyrazu twarzy lub tonu
– brak umiejętności odpowiedniej reakcji na emocje innych
9. Żelazny kodeks moralny i poczucie sprawiedliwości
– policyjna dociekliwość
– brak tolerancji dla łamania zasad
10. Trudności w zakresie teorii umysłu
– trudności w domyślaniu się, co ktoś inny może myśleć i jakie są motywy jego działania
– zakłada, że inni myślą tak samo i mają taką samą wiedzę na dany temat
– prezentuje brak świadomości rozumienia uczuć innej osoby
– ma trudności ze zrozumieniem czytanego tekstu, zwłaszcza gdy odnosi się on do ludzi
– cechuje go 100 % wiara we własną rację
11. Konieczność kontrolowania zabawy
– chęć do takiej zabawy, która naśladuje rzeczywistość
– brak chęci do zabawy, nad którą nie może mieć całkowitej kontroli
– wybiera zabawy bez elementów rywalizacji
12. Myślenie dosłowne
– gdy słyszy„jak z bata strzelił” – pyta gdzie jest bat?
– brak rozumienia podtekstu
13. Pamięć wizualna
– zapamiętuje sceny i obrazy
– łatwiej zapamiętuje informacje wizualne niż słowne
14. Wyjątkowa pamięć długoterminowa
– pamięta coś, co miało miejsce bardzo dawno
– potrafi wymieniać ogromne ilości faktów
– może mieć bardzo duży zasób słownictwa i znać encyklopedyczne definicje wyrazów a jednocześnie nie potrafić wyjaśnić niczego „swoimi słowami”
– może mieć problemy z pamięcią krótkotrwałą
15.Problemy z myśleniem perspektywicznym
– trudno mu przewidzieć skutki
– ma problemy z dokonywaniem wyboru, często wybiera złe rozwiązanie albo nie wybiera wcale
– trudno mu przewidzieć reakcje innych ludzi
16. Sztywność myślenia
– świat postrzega jako czarno-biały
– nie lubi dwuznaczności
– prezentuje uporczywość w stosowaniu metody znanej choć nieskutecznej
– osiąga dobre wyniki w przedmiotach o sztywnej strukturze
– łatwo traci wątek, gdy mu ktoś przerwie
– nie lubi zmian
– nie lubi niespodzianek
17. Trudności w uogólnianiu
– nie przenosi instynktownie umiejętności nabytych na inne sytuacje
18. Perfekcjonizm
– boi się krytyki
– porażka go przygniata/zwłaszcza publiczna
– unika tego, w czym może zrobić błąd
– nie lubi rywalizacji
– nie toleruje publicznego ośmieszania się
19. Problemy z koordynacją bilateralną
– prezentuje brak harmonijności ruchów obu stron ciała
20. Kłopoty z percepcją wizualną
– ma problemy z odróżnianiem przedmiotu od tła
– nie potrafi prawidłowo ocenić odległości
– trudno mu uchwycić różnice w przedmiotach podobnych
– ma trudności w mówieniu i jednoczesnym patrzeniu na kogoś (za dużo bodźców wizualnych i słuchowych)
– problem sprawiać mu może schodzenie ze schodów – dezorientacja wizualna
21. Trudności w percepcji słuchowej
– problemy z odróżnieniem mowy od hałasu w tle
– trudności w interpretowaniu wyrazów, jako język
Drogi Kolego Nauczycielu czy też Koleżanko Nauczycielko!
Skoro tyle już wiesz na temat problemów, z którymi często borykają się ludzie mali i duzi z Zespołem Aspergera czy autyzmem, spróbuj zdiagnozować, które z tych problemów w istocie dotyczą akurat Twojego podopiecznego. Gdy uda Ci się to ustalić, pomyśl co możesz zrobić, żeby dziecku pomóc uporać się z tym, z czym radzi sobie najgorzej. Opracuj wraz z rodzicami plan działania i procedury konieczne do wdrożenia w klasie, których celem będzie pomoc dziecku mniej sprawnemu społecznie od innych dzieci. Pamiętaj o tym, że sukcesy odnosić będziecie tylko wtedy, gdy stworzycie wraz z dzieckiem, z całą jego klasą, rodzicami zarówno dziecka niepełnosprawnego jak i pozostałych dzieci oraz wszystkimi uczącymi w tej klasie nauczycielami – jeden, spójny, współpracujący i zawsze „ mówiący jednym głosem” TEAM. A może dzięki temu uda Wam się nie tylko „ uratować” dziecko z całościowym zaburzeniem rozwoju przed społeczną banicją, ale również stworzyć zespół przyjaciół, którzy zawsze mogą na siebie liczyć i wzajemnie sobie pomagają. Ty, rzecz jasna również będziesz prawowitym członkiem tego zespołu. Pamiętaj także o tym, co może zrobić Twój mniej sprawny podopieczny dla innych. Poszukaj jego dobrych stron lub zdolności i wykorzystuj je na każdym kroku bez skrupułów. W ten sposób sprawisz, że dziecko samo będzie czuło się potrzebne w zespole i tak też będzie postrzegane przez innych. Zwróć uwagę na to, aby zadania społeczne, które mu powierzasz nie przekraczały jego możliwości. Zlecaj lub zachęcaj go do takich działań, co do których jesteś pewien, że sobie poradzi. Na koniec zaś, jeśli uważasz, że wiesz zbyt mało, chcesz wiedzieć i umieć więcej, po to by działać skuteczniej – wejdź na stronę internetową www. navicula.pl w zakładkę „ Szkolenia” i sprawdź kiedy najprędzej możesz je odbyć w Centrum Diagnozy i Terapii Autyzmu NAVICULA w Łodzi. Jeśli jesteś z innego województwa niż łódzkie wejdź na stronie głównej w Krajowe Towarzystwo Autyzmu i sprawdź, czy któryś z oddziałów terenowych KTA, bliżej Twojego miejsca zamieszkania może zaoferować Ci niezbędne szkolenie. Pamiętaj też o tym, że 2 kwietnia ( Światowy Dzień Wiedzy o Autyzmie) niektóre placówki specjalistyczne organizują Dzień Otwarty. Możesz wtedy odwiedzić taką placówkę sam lub z młodzieżą i skorzystać z konsultacji ze specjalistami w dziedzinie terapii autyzmu oraz pedagogami prowadzącymi na co dzień edukację dzieci autystycznych. Jeśli Twój autystyczny uczeń jest pod opieką Poradni dla Osób z Autyzmem w NAVICULA – Centrum, korzystaj z programu terapeutycznego, który został dla niego stworzony, a w razie problemów skontaktuj się z jego terapeutą prowadzącym. Tylko wtedy, gdy oddziaływania szkoły, domu i placówki specjalistycznej będą spójne, jest szansa na sukces terapeutyczny. Nie zapominaj o tym nigdy.