Zespół Aspergera jest jedną z postaci całościowych zaburzeń rozwoju, dla której charakterystyczne są: zaburzenia funkcjonowania społecznego, zaburzenia w zakresie komunikacji słownej i pozawerbalnej oraz występowanie szczególnych zainteresowań lub czynności rutynowych.
W zakresie zaburzeń w funkcjonowaniu społecznym występują deficyty polegające na: nieadekwatnych próbach nawiązywania kontaktu z rówieśnikami, bądź braku potrzeby nawiązywania takich kontaktów, nieumiejętnym odczytywaniu i interpretowaniu zachowań innych ludzi, błędnym odczytywaniu sytuacji społecznych a co za tym idzie nieadekwatnych zachowaniach własnych. Zachowania te często postrzegane są przez otoczenie jako niekulturalne, niegrzeczne, dziwaczne czy ekscentryczne. Osoby z Z. Aspergera zachowują się niezgodnie z niepisanymi regułami społecznymi czyli takimi, które muszą być odczytywane „na wyczucie”. Tego właśnie wyczucia im brakuje.
W związku z tym zachowują się w sposób sztywny, stereotypowy – zgodny z wyuczonymi schematami, które nie uwzględniają zmiennych reakcji otoczenia.
Kolejna sfera zaburzeń dotyczy komunikacji. Osoby z Z. Aspergera mają ewidentne problemy w zakresie komunikacji pozawerbalnej. Nie potrafią właściwie odczytywać ekspresji emocjonalnej innych ludzi ani we właściwy sposób eksponować własnych emocji poprzez odpowiednią mimikę twarzy „ mowę oczu” czy gesty towarzyszące wypowiedzi. Mowa werbalna w Z. Aspergera rozwija się zgodnie z przyjętymi normami ( pojedyncze słowa pojawiają się w drugim roku życia lub wcześniej oraz komunikatywne wyrażanie się jest w użyciu w trzecim roku życia lub wcześniej). Niemniej jednak osoby dotknięte tym zespołem prezentują różnego rodzaju problemy z prowadzeniem rozmowy. Problemy te dotyczą takich zakresów mowy werbalnej jak: pragmatyka ( używanie języka w kontekście społecznym), semantyka (detekcja różnych znaczeń tego samego słowa), prozodia ( zmiany tonu, intonacji, akcentu, modulacji). Zaburzenia w wyżej wymienionym zakresie powodują, że osoby z Z. Aspergera mają problemy z: dopasowaniem swojej wypowiedzi do grupy odbiorców ( np. nauczyciele a rówieśnicy), zrozumieniem, że rozmowa to dialog, więc polega na wypowiedziach naprzemiennych a nie na opowiadaniu o własnych zainteresowaniach, rozumieniem dowcipów, przysłów, przenośni oraz wyrazów wieloznacznych czy rozumieniem i używaniem slangu młodzieżowego. Częstym problemem w porozumiewaniu się a co za tym idzie w kontaktach społecznych jest nieumiejętność odbierania sygnałów zniecierpliwienia, zniechęcenia czy potrzeby zmiany tematu lub zakończenia rozmowy.
Osoby z Z. Aspergera są z tego powodu postrzegane jako samolubne, egocentryczne, nadmiernie narzucające się. Kolejną cechą charakterystyczną dla wielu osób dotkniętych opisywanym problemem jest wokalizacja myśli. „ Głośne” myślenie, zwłaszcza gdy komentarze nie noszą znamion empatii w stosunku do otoczenia nie zyskują akceptacji rówieśników, prowadząc do odrzucenia społecznego.
Ostatnia sfera zaburzeń charakterystycznych dla Z. Aspergera odnosi się do zainteresowań, aktywności i fascynacji, które mają charakter z jednej strony bardzo wąski, z drugiej mocno nasilony. Młodsze dzieci mogą interesować się np. prehistorycznymi zwierzętami, markami samochodów lub innych urządzeń, rozkładami jazdy pociągów czy środków komunikacji miejskiej. Młodzież z Z. Aspergera często ogniskuje swoje zainteresowania na astronomii, elementach historii ( np. dynastii królów polskich), kartografii, audiologii, informatyki. Zakres tych zainteresowań może dotyczyć wielu różnych dziedzin, ale zawsze jest wąski i mocno wybiórczy. Wiedza osoby z Z. Aspergera w wybranej dziedzinie może w znaczący sposób wykraczać poza wiedzę szkolną czy uniwersytecką. Jednocześnie zaś ta sama osoba może nie mieć żadnej wiedzy z zakresu przedmiotów obowiązujących w szkole, którymi nie jest zainteresowana. Sposób prezentowania wiedzy również jest bardzo specyficzny. Przekaz najczęściej jest monologiem, a wiedza nosi znamiona encyklopedycznej. W zakresie opisywanej sfery problem stanowić mogą również czynności rutynowe. Kolekcjonowanie specyficznych przedmiotów, uporczywe porządkowanie otoczenia, przymus postępowania według ściśle określonych reguł czy schematów, nadmierna dbałość o szczegóły. Dodatkowo u osób z Z. Aspergera mogą występować takie problemy jak: zaburzenia sensoryczne w zakresie wszystkich zmysłów oraz zaburzenia koordynacji ruchowej ( niezręczność, niezdarność, niezgrabność ruchowa).